چرا امام زمان علیه السلام مظلوم است؟
 

امام زمان خود را به یاد آوریم
اگر سخن از مظلومیت و تنهایى به میان آید، بسیارى از ما به یاد امیرالمومنین علیه‏السلام و یا حضرت سیدالشهدا علیه‏السلام مى‏افتیم. على علیه‏السلام خود در بیان تنهایى‏هایش مى‏فرماید:
"پس از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله ناگاه دیدم که هیچ یاورى جز خانواده خویش ندارم، پس، از مرگ بر آنان ترسیدم و چشمهایم را در حالى که خار در آن بود بستم و با گلویى که استخوان در آن مانده بود، جرعه (حوادث را) نوشیدم." (1)
این نمونه‏اى از حالات کسى است که اول مظلوم عالم لقب گرفته (چنان چه در بعضى زیارتنامه‏هاى حضرتش آمده است(2)) اما عامل اصلى این مظلومیت سنگین و غربت سهمگین، همانا مردمان زمانى و کوتاهى فهم و همتشان در شناخت و یارى حق بود، چنانچه امام علیه‏السلام خود خطاب گروهى از آنان فرمود:
"چقدر دوست داشتم که هرگز شما را نمى‏دیدم و نمى‏شناختم، همان شناختنى که مرا این چنین ملول و غمگین ساخت. خدایتان بکشد که این قدر خون به دل من کردید و سینه مرا از خشم لبریز ساختید و کاسه‏هاى غم را جرعه جرعه به من نوشاندید."(3)
راستى! مسلمانان چه کردند که على با آن همه لطف و رافت نسبت به افراد تحت حکومتش، این چنین از خشم سخن مى‏گوید؟ او از غم مسلمانانى که شاید در گوشه‏اى از کشور اسلامى سر گرسنه بر زمین گذارد، حتى از زنان خشک نیز خود را سیر نمى‏کرد، پس چگونه تا این حد از مسلمانان به تنگ آمده است و کار تا آنجا رسید که به لحن نفرین فرمود:
"خدایا من اینان را خسته کردم و آنها نیز مرا خسته نمودند و از من ملول شدند و مرا نیز ملول ساختند، پس به جاى آنان افراد بهترین به من عنایت کن و به جاى من، شخصى شرور را بر آنها مسلط فرما."(4)
راستى! آیا مظلومیت امیرالمومنین علیه‏السلام در دورانى سى ساله پس از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله و غربت حضرتش در میان مسلمانان آن دوره بیشتر بود، با غربت و مظلومیت امام زمان علیه‏السلام در دوران حدود یکهزار و صد ساله غیبت کبرى؟ و آیا رفتار شیعیان در ن دوران‏ها بهتر از عملکرد مسلمانان آن دوره بوده یا احیانا بدتر؟ نخست براى آن که یادآورى‏اى از نقش محورى وجود مقدس حضرت ولى عصر عج در حیات مادى و معنوى ما شیعیان و میزان توجه آن جناب به معتقدان حضرتش شده باشد، نمونه‏هایى را ذکر مى‏کنی امام زمان علیه‏السلام حدود هزار سال قبل در ضمن نامه‏اى به شیخ مفید (ره) به شیعیان خود چنین خطاب فرمود:
"ما بر خبرهاى شما احاطه داریم و چیزى از حوادث واقع بر شما از ما مخفى نیست... ما در مراقبت نسبت به شما کوتاهى نمى‏کنیم و توجه به شما را از یاد نمى‏بریم که اگر چنین نبود گرفتارى‏ها بر شما فرومى بارید و دشمنان ریشه شما را مى‏کندند."(5)
سید بن طاووس از علماى بزرگ شیعه در قرن یازدهم هجرى مى‏گوید: سحرگاهى در سرداب مطهر سامرا، (که منزل شخصى امام زمان علیه‏السلام است) صداى حضرت را شنیدم که چنین با خداوند نجوا مى‏نمود.
"خداوندا شیعیان ما گناهانى را مرتکب شده‏اند... اگر این گناهها بین تو و آنهاست، از آنان درگذر که ما به این کار خشنود مى‏شویم و آنچه از گناهان در بین خود آنهاست، ایشان را از یکدیگر راضى و میانشان روابط نیکو برقرار فرما... و آنان را به بهشت وارد و از جهنم رنما و در کنار دشمنان ما مورد خشم خود قرارشان مده."(6)
اینها نمونه‏اى است از شدت توجه و دلسوزى امام زمان - عجل الله فرجه - نسبت به شیعیان، اما طرف دیگر رابطه و توجه شیعیان به امام خود چگونه است؟ امام علیه‏السلام آن نور خدایى است که هرکس هدایت شود، به واسطه اوست و به وسیله آن حضرت هم و غمها از مومنین برطرف مى‏شود، باب فیضى است که خیرات از آن طریق به بندگان عنایت مى‏شود، فریادرس هر درمانده‏اى است که او را بخواند و رحمت بیکران است.(7) اینها و دهبیه این عبارت در متون دینى ما وارد شده و چنین مقاماتى تشریفات و تعارفات نیست، بلکه واقعیات عالم است. خداوند خواسته که نظام عالم بر چنین نقشه‏اى استوار باشد، همان طور که فى المثل در توصیف شب قدر، قرآن کریم تصریح مى‏کند بر آن که ملایک همه امور را نازل مى‏د که نشان از طى مرحله‏اى از تقدیر امور عالم در آن شب دارد. امیرالمومنین علیه‏السلام به ابن عباس فرمود:
"شب قدر هرساله وجود خواهد داشت و تقدیرات یک سال در آن نازل مى‏شود و براى این کار زمامدارانى پس از رسول خدا صلى الله علیه و آله خواهند بود که من و یازده نفر از فرزندانم یعنى ائمه‏اى که ملائکه با آنان سخن مى‏گویند، هستیم."(8)
در زمان ما در هر شب قدر، فرشتگان بر حضرت ولى عصر علیه‏السلام نازل مى‏شوند و تقدیرات همگان رقم زده مى‏شود حتى آنان که حضرت را نمى‏شناسند، یا مى‏شناسند ولى فراموشش کرده‏اند، اما قطعا کسانى که رابطه خود را برقرار داشته‏اند مورد عنایت خاص خواهند بود. وه راه جفا و بى مهرى با امام خود در پیش گرفته باشند، از هدایت و حسن تقدیر و دستگیرى در گردنه‏هاى خطرناک حوادث کم بهره خواهند بود مگر به بیانات مختلف به ما نفرموده‏اند که:
"هر صبح و شام متوقع فرج امامتان باشید."(9)
انتظار فرج تنها این نیست که به وظایف دینى خود در بعد فردى و حتى اجتماعى عمل کنیم، ما اگر تمام فروع دینى را صحیح به جا آوریم، ولى ارتباط فردى و روحى با امام زمان نداشته باشیم، منتظر نیستیم.
یک رکن اساسى در تشیع ارتباط تنگاتنگ روحى و معنوى با امام هر زمان بالاخص و با سایر حضرات معصومین علیهم‏السلام در رتبه بعد است. این که در حدیثى از امام جواد علیه‏السلام نقل شده است:
"امام منتظر بعد از آن یادش مرده باشد قیام خواهد کرد."(10)
زنگ خطرى براى ماست. آیا این یهود و نصارى هستند که امام زمان را فراموش مى‏کنند و یا شیعیان؟ تاکید ما در این مختصر بر آن است که توجه موسمى و مراسمى که هر از چندگاه از جمله در ایام ولادت امام زمان علیه‏السلام در بین شیعیان متداول است با همه ارج و ارزش آن، تنها گوشه‏اى از توجه و یادى است که باید نسبت به آن حضرت داشته باشیم. امام زمان علیه‏السلامشواى هر لحظه و واسطه دمادم فیض و هدایت الهى بر ماست و باید توجه به او در متن زندگى و شیعه گرى ما باشد.

علت طولانى شدن دوران غیبت چیست؟
امام زمان خود را به یاد آوریم
آن حضرت خود، در حدود هزار سال پیش در نامه‏اى خطاب به شیخ مفید(ره) چنین فرموده است:
"اگر شیعیان ما - که خداوند توفیق طاعت به آنان عنایت کند- در وفا به پیمانى که با ما دارند، یکپارچگى و همدلى داشتند، هرگز میمنت و فیض ملاقات ما از آنها تاخیر نمى‏افتد و بزو سعادت دیدار ما با معرفتى کامل و شناختى راستین نصیبشان مى‏شد. و هیچ چیز ما را از ایشان دور نساخته، مگر آن دسته از کردارشان که بر ما خوشایند نیست و از ایشان توقع نداریم!"(11)
تعبیر حضرت در عبارات بالا که شرط دیدار را اجتماع و وحدت دلها بر پیمان با ایشان دانسته‏اند، نشان مى‏دهد که منظور از فیض ملاقاتى که وعده داده شده است، تشرفات شخصى و فردى نیست؛ زیرا این توفیق براى هر کسى که داراى شرایط لازم باشد، رخ خواهد داد و متوقف بر همى با دیگران نیست. بلکه امام علیه‏السلام وعده داده‏اند که اگر دلهاى شیعیان در توجه و آمادگى نسبت به ولایت آن حضرت همسو باشد، ظهور به تاخیر نخواهد افتاد. و اکنون ده قرن از این سخن مى‏گذر جامعه شیعى باید دایما متذکر باشد که گمشده‏اى دارد. البته او از ما پنهان است، ولى ما از او غایب نیستیم. یار نزدیکتر از من به من است وین عجب‏تر که من از وى دور در عبارتى از امام باقر علیه‏السلام چنین دستور داده شده است:
".. اگر روزى امامى از شما پنهان شد، به درگاه الهى استغاثه کنید، بر همان سنتى که داشته‏اید باقى بمانید و همانها را که دوست داشته‏اید، دوست بدارید و با همانها که بغض داشته‏اید، بغض ورزید که(در این صورت) فرج بسیار نزدیک خواهد بود."(12)
به ما دستور داده شده است که در فقدان و غیبت امام خود استغاثه و التماس کنیم تا خداوند حجت خود را ظاهر کند به این عبارات دعاى ندبه توجه کنید که خطاب به حضرت صاحب‏الزمان عرضه مى‏داریم:
"مولاى من، تا کى سرگردان تو باشم؟ تا کى و با چه کلامى تو را بخوانم و با تو درد دل کنم؟ بر من سخت است که از سوى غیر تو پاسخ داده و مورد لطف قرار گیرم. بر من سخت است که بر (غربت و هجران) توبگریم، ولى دیگران تو را واگذارند. بر من دشوار است که بر خلاف همه غافلان از حضرتت، دشوارى(طاقت‏فرساى غیبت) تنها بر تو سنگینى کند. آیا یاورى هست که به همراهى او ناله و زارى را ادامه دهم؟ آیا کسى هست که از دورى امام زمان بى‏تاب شده باشد، تا در خلوتهایش من نیز همراه او بى‏تابى او شوم؟ آیا چشمى را از دورى یار، خار فرو رفته تا چشم من نیز با آن همدرد شود؟ آیا اى پسر پیامبر، راهى براى دیر تو هست؟ آیا بزودى روز جدایى ما به فرداى وصالت مى‏رسد تا بهره‏مند شویم؟ پس کى بر چشمه‏هاى سیراب کننده تو راه خواهیم یافت، تا از تشنگى نجات یابیم."
شیعه باید با امام زمانش مانوس باشد، و با یاد او سر کند باید دایما عهد دلدادگى و آمادگى خود را با حضرتش تازه نماید.(دعاى عهد که در مفاتیح‏الجنان نقل شده، داراى همین مضمون است). ما باید بدانیم و به فرزندانمان بیاموزیم که امام زمان اگر چه دیده نمى‏شود، ولى نور الهى که هر هدایت شده‏اى به برکت او راه مى‏یابد و با برکتش از مومنین رفع گرفتارى‏ها مى‏شود، آن حضرت است. امام زمان فریادرس و رحمت بیکران است. و لذا در زیارت با این بی او سلام مى‏کنیم:
"سلام بر تو اى پرچم برافراشته و علم فروریزنده و فریاد و رحمت گسترده."(13)
امام زمان علیه‏السلام در دوران غیبت خود نیز "علم منصوب" و پرچم به اهتزاز درآمده‏اى است که اگر در دیدرس ما قرار نگیرد و غافل از او باشیم، از هدایت بسیار فاصله داریم واگر غیبت او باعث فراموش کردن حضرتش در میان ما نشود، مصداق این مژده پیامبر اکرم صلى‏الله علیه و آله هستیم که فرمود:
"قسم به خدایى که مرا به حق برانگیخت، پایداران در اعتقاد به او در زمان غیبتش گرانبهاترین انسانها هستند."(14)
و امیرالمومنین علیه‏السلام بشارت داده است:
"هر کس به دلیل طولانى شدن غیبت مهدى دل سخت نشود و بر دین خود پایدار بماند، در قیامت با من و هم درجه با من خواهد بود." (15)
بدانیم و به جوانانمان بیاموزیم که در روزگار تنگناهاى معنوى و مادى، ما شیعیان بى‏پناه و تنها نیستیم؛ بلکه پدرى مهربان داریم که بسیار به آنها نزدیک و مطلع از احوال ماست، اگر از صمیم قلب او را بخوانیم و دست به دامان پرمهرش زنیم، جواب رد نمى‏دهد که "انه کریم من اولاد الکرام" بزرگوار است و بزرگزاده.
در پایان به عنوان حسن ختام و یادآورى یکى از متون فراوانى که در کتب ادعیه و روایات ما براى توجه به مقام منیع حضرت ولى‏عصر - عجل‏الله فرجه- آمده است، جملاتى از دعاى "استغاثه به امام زمان علیه‏السلام" را (که در مفاتیح‏الجنان نیز آمده است) ذکر مى‏کنیم:
"سلام تام و کامل و فراگیر خداوند بر حجت الهى و ولى او در زمین و جانشین او در میان خلق و بندگانش، فرزند نبوت و باقى مانده از عترت(طاهرین) و برگزیدگان خاص خداوند...
سلام بر تو، خداوند وعده پیروزى و ظهور تو را هر چه زودتر محقق فرماید... مولاى من! خواسته من این است که [آن گاه حاجت خود را، هر چه که هست بیان مى‏کنى و ادامه مى‏دهى] پس در رسیدن من به این خواسته شفاعت فرما. من براى برآورده شدن حاجتم به سوى تو توجه نمودم، را مى‏دانم که در درگاه الهى شفاعت تو پذیرفته و مقامت بس بلند است. "
به دیگران بیاموزیم که در روزگار تنگناهاى معنوى و مادى، ما شیعیان بى‏پناه و تنها نیستیم؛ بلکه پدرى مهربان داریم که بسیار به ما نزدیک و مطلع از احوال ماست.
پى‏نوشت:

1- نهج البلاغه، خطبه 26
2- بحارالانوار 265/100
3- نهج البلاغه، خطبه 27
4- نهج البلاغه، خطبه 25
5- احتجاج 495/2
6- بحار الانوار 177/53
7-السلام علیک یا نورالله الذى یهتدى به المهتدون و یفرج به عن المومنین (زیارت امام زمان علیه‏السلام در روز جمعه) یا باب الله الذى منه یوتى (دعاى ندبه)السلام علیک... الغوث و الرحمة الواسعه (زیارت حضرت ولى عصر که با عبارت "سلام على آل یس" شروع مى‏شود
8- کمال الدین، باب 26، ح19
9- غیبت شیخ طوسى /457
10- کمال الدین 378/2
11- احتجاج طبرسى 325/2.
12- کمال‏الدین، باب 32، ح 8.
13- "السلام علیک یا نورالله الذى یهتدى به المهتدون و یفرج به عن‏المومنین." مفاتیح الجنان، زیارت امام زمان علیه‏السلام در روز جمعه
14- "السلام علیک ایهاالعلم المنصوب و العلم المصبوب و الغوث و الرحمة الواسعة" مفاتیح الجنان، زیارت آل یس
15- کمال الدین، باب 25، ح 7.
16- کمال الدین، باب 26، ح 14.